Ivan Looking Horse

Van begrafenis naar begrafenis

Bedreigt corona ook het voortbestaan van de inheemse cultuur?

Door Serv Wiemers

Ivan Looking Horse verzorgt traditionele ceremoniën bij vele begrafenissen van coronaslachtoffers. Met de ouderen dreigt ook de Lakota taal uit te sterven.
Toch ziet Looking Horse ook de interesse in de cultuur toenemen.

“Er zijn de laatste tijd zoveel mensen hier gestorven. En door diezelfde corona konden we niet altijd een goede afscheidsceremonie met alle geliefden
erbij organiseren. Daarom hadden we nu een ‘wiping of the tears’-ceremonie op het Rosebud-reservaat. Daar herdenken we alle slachtoffers van corona onder de Lakota.” Aan het woord is Ivan Looking Horse, Wicasa Wakan oftewel spiritueel leider van de Lakota/Sioux. Ivan Looking Horse is zelf van de Itázipčho (Sans Arc, Zonder Bogen) stam, maar zet zich in voor de gehele Great Sioux Nation (Oceti Sakowin). Om traditionele ceremoniën te verzorgen reist hij voortdurende heen en weer tussen met name de grote Lakota reservaten:
Pine Ridge, Rosebud, Standing Rock en Cheyenne River. De NANAI steunt hem daarbij.
Het is eind april en de lente is nog niet helemaal doorgedrongen in het land van de Lakota.
“Het was een mooie ceremonie, en er waren ook veel mensen, maar het was wel heel koud. Op een gegeven moment gingen mensen gewoon naar huis,” vertelt Ivan Looking Horse. “Chief Leonard Crow Dog was er ook bij. Hij moest na een tijdje ook weg vanwege de kou. Maar het was mooi dat hij er was; het gaat nog vrij goed met hem; hij is actief. En met zijn woorden inspireert hij het volk.”
Een andere medicijnman die een deel van de ceremonie verzorgde was Phil Two Eagle.
“Alles bij elkaar heb ik de laatste maanden toch wel zo’n 30 à 40 begrafenisceremoniën verzorgd,” aldus Ivan Looking Horse. Waaruit bestaat zo’n ceremonie? “We geven de overledene water, Mni Wiconi (water is leven), en voedsel mee voor de reis die de geest gaat maken. We bidden voor de overledene en smudgen (iemand zegenen met rook van gedroogde salie) de familie. Ik zing Lakota liederen en spreek gebeden uit. Maar soms konden we door de corona dus geen echte wake organiseren – vandaar de grote ceremonie op Rosebud.”
Ivan Looking Horse houdt met zijn actieve rol de traditionele Lakota cultuur levend. De ceremoniën die hij verzorgt zijn een cruciaal onderdeel daarvan. Maar het levend houden van de indiaanse cultuur is niet makkelijk. De oorspronkelijke bewoners van Amerika hebben al vier eeuwen te maken met genocide en door de kolonisten meegebrachte ziektes. Zo’n 90% van de indianen werd uitgeroeid. En met hen verdwenen talen, culturen, ceremoniën.

De coronapandemie is de volgende in een lange rij. Want ook nu weer worden de inheemse Amerikanen het zwaarste getroffen, van alle groepen Amerikanen. Dat heeft te maken met armoede, achterstelling en slechte gezondheid en gezondheidszorg. Corona heeft onder de Navajo de meeste slachtoffers gemaakt, maar ook de Lakota zijn zeer hard getroffen. Extra triest is dat het – zoals overal – vooral de ouderen zijn die overlijden aan de gevolgen van Covid-19. En het
zijn diezelfde ouderen die de kennis met zich dragen van de oorspronkelijke taal en cultuur. Met het overlijden van elke Lakota oudere sterft niet alleen een geliefde en een familielid, maar ook de taal die ze spraken. En daarmee de essentie van wie de Lakota – en andere indiaanse volken – zijn.
De taal is het meest concrete bewijs dat indianen uniek zijn en een eigen cultuur hebben die is ontstaan in Amerika. “Taal is identiteit,” zegt Ivan Looking Horse.
In de taal liggen ook vaak culturele waarden besloten. De taal is een spiegel van cultuur, normen en waarden. De Lakota taal vertegenwoordigt een wereldbeeld van harmonie en samenhang tussen mensen onderling en tussen mensen en Moeder Aarde. ‘Lakota’ betekent bondgenoten. “Taal is identiteit”
Overigens zijn Lakota en Dakota dialecten van dezelfde Sioux-taal; als je de ene spreekt, versta je de andere. Er zijn wat verschillende woorden en accenten. Het Nakota is verwant en wordt door de Assiniboine gesproken, maar verschilt wat meer van de eerste twee.
Twee van de belangrijkste voorvechters van de Lakota/Dakota taal waren de ouderen Tom Red Bird en Gabe Black Moon van het Standing Rock reservaat. Red Bird en Black Moon onderwezen jonge kinderen op school in de taal. Beiden zijn onlangs aan corona overleden. “Wie zal deze mensen vervangen?” verzucht Ivan Looking Horse.
Andere belangrijke voorvechters van het behoud van Lakota/Dakota waren Jesse (Jay) Taken Alive en zijn vrouw Cheryl die allebei eind vorig jaar aan het corona-virus bezweken. De gemiddelde leeftijd van de sprekers van de Lakota-taal is 70 jaar. Dat is ook net de categorie die het hardste wordt geraakt door
corona. Het aantal mensen dat de eigen inheemse taal machtig is daalt al jaren sterk. Mensen die het Lakota als eerste taal spreken, dus beter dan
Engels, zijn er volgens Ivan Looking Horse al nauwelijks meer. Toch zijn er ook lichtpuntjes volgens hem.
“Ondanks alles zijn er nog steeds veel mensen die de taal spreken. Ik denk dat op Pine Ridge de helft van de inwoners Lakota spreekt.”
Belangrijk is de nieuwe politieke wind die nu door de Verenigde Staten waait: “President Joe Biden komt met een nieuwe taal-wet. Er worden programma’s gestart voor de revitalisering van de traditionele talen. Ik verwacht dat er binnenkort nieuwe banen op de reservaten worden gecreëerd voor taal-onderwijzers,” aldus Ivan Looking Horse.
“Er gebeuren goede dingen, met Joe Biden en Deb Haaland nu aan de macht.”

Oceti Sakowin

Zelf vindt hij de herleving van Oceti Sakowin het belangrijkste, en daar ijvert Ivan Looking Horse dan ook voor. Oceti Sakowin staat voor de Zeven Raadsvuren en is de traditionele structuur die de Lakota en Dakota stammen tot één volk, ook wel the Great Sioux Nation genoemd, maken. “Het gaat om het creëren van bewustzijn. Het gaat om identiteit, taal, ceremoniën. Sommigen van ons begrijpen dat niet en willen assimileren met de Amerikaanse maatschappij. Maar het is belangrijk ons bewust te zijn dat we een natie vormen. Ik probeer mensen daarvoor te interesseren.” Dat doet Ivan Looking Horse door traditionele ceremoniën terug te brengen, door les te geven op scholen (ook per beeldbellen, want veel reservaatsscholen zijn nog gesloten vanwege de lockdown) en door bijeenkomsten bij te wonen.
“De laatste tijd is er wel elk weekend een bijeenkomst van traditionele opperhoofden.”

“We moeten ook weer onze heilige plekken eren, zoals Medicine Wheel in het Big Horn-gebergte.
Gelukkig zien we daarvoor ook steeds meer interesse. Ook de Zonnedansen nemen weer toe. Veel mensen die Zonnedansen hadden gedaan, hebben de coronapandemie overleefd; een Zonnedans geeft je fysieke en spirituele kracht,” aldus Ivan Looking Horse. In die zin heeft de pandemie ook het geloof versterkt: “Geloof in de kracht van traditionele ceremoniën zoals de Zonnedans en geloof in jezelf.”
Dat weerhoudt Ivan Looking Horse en andere traditionele indianen er overigens niet van zich te laten vaccineren. “Er zijn al heel wat ouderen gevaccineerd. Ik verwachtte eigenlijk het Johnson-vaccin nu te krijgen, maar die uitrol is vertraagd.” De vaccinatiecampagne onder indianen geeft hoop voor de zomer. “Een aantal Zonnedansen kan nu doorgaan en ook de grotere powwows – Oglala, Rosebud, Cheyenne River – worden deze zomer weer gehouden,” vertelt Ivan
Looking Horse opgewekt.

“Stop met het vernietigen van Grootmoeder Aarde”

Heeft Ivan Looking Horse tot slot nog een boodschap voor de lezers van NANAI Notes Magazine?
“We hebben allemaal dezelfde geest. Laten we ons inzetten om de wereld te beschermen; te beschermen voor de toekomstige generaties. Laten we zorgen voor onze kinderen; en liefdevol en behulpzaam zijn voor anderen. Grote bedrijven interesseert dat vaak niet; zij vinden de waarde van geld belangrijker dan de waarde van het leven. Stop met het vernietigen van datgene wat ons in leven houdt. Het leven heeft een grote waarde; Grootmoeder Aarde heeft een grote
waarde. Vernietig de aarde niet. Alle kleine beetjes helpen. Draag bij aan het leven. Aho!”