‘Ze proberen ons bestaan uit te wissen’

Door Thomas Rueb

Volkskrant 15 maart 2025

 Verenigde Staten reportage inheemse Amerikanen

Onder het mom van bezuinigingen draait de regering-Trump de geldkraan dicht van alles wat riekt naar diversiteit. Haskell University in Kansas, waar inheemse Amerikanen gratis studeren, wordt hard getroffen. ‘Eerst pakten ze ons land af. Nu onze docenten.’

Drums dreunen door de duisternis. ‘Trager’, leidt Rickson Bull Calf. ‘Zo, zo.’ Zijn vrienden volgen. Hun slagen, nu synchroon, stuiteren over de verlaten campus. Eentje begint, al gauw zingen ze in koor. Langgerekte klinkers. Een woordeloze, eeuwenoude melodie. ‘Dit zijn moeilijke tijden’, zegt Bull Calf (19) van onder zijn honkbalpetje. ‘Zingen helpt.’

Bijna elke avond komen de studenten samen, hier, in een prieeltje voor de universiteitsbibliotheek. Ze studeren bedrijfskunde, geschiedenis, kunst – en behoren tot verschillende inheems-Amerikaanse volken, zoals de Cree, Lakota, Diné, Meskawi, Potawatomi of, zoals Rickson Bull Calf zelf, de noordelijke Blackfeet. Het is de school die hen bindt.

Haskell Indian Nations University, gelegen in Lawrence, tussen de Great Plains van Kansas, is de oudste inheemse universiteit van de VS. Jongeren van inheemse afkomst mogen hier gratis studeren. Zo krijgen zij een kans zich te ontworstelen aan armoede, nog altijd wijdverbreid, zónder hun cultuur te verliezen. Maar het instituut wankelt.

Miljardair Elon Musk, aangestuurd door Donald Trump, heeft de aanval op Haskell geopend. Afgelopen maand werd een kwart van het personeel pardoes ontslagen: docenten, decanen, sportcoaches, handhavers, de enige buschauffeur. De financiering stokt. Colleges vallen uit, water en stroom haperen, nieuwe aanmelders wordt de deur gewezen. Hetzelfde gebeurde bij SIPI in New Mexico, de enige andere inheemse universiteit.

Bezuinigingen, aldus de overheid. Een geldkwestie. Maar dat gaat er hier niet in. ‘Ze proberen ons bestaan uit te wissen’, zegt de ontslagen adviseur Julia White Bull (42) in een koffiehuis buiten de campus. ‘Zoals dat al eeuwen gebeurt.’ De onrust volgt op relatief goede jaren, zegt ze. President Joe Biden maakte meer geld en voorzieningen vrij voor de inheemse gemeenschap. Hij benoemde Deb Haaland als eerste inheemse minister ooit. ‘Maar deze regering ziet ons liever onderdrukt en vergeten. Dit is een van de manieren om dat te bereiken.’

White Bull arriveerde hier in Kansas als student. Deze universiteit, zegt zij, redde haar leven. ‘Ik kampte met depressie, alcoholisme, eenzaamheid. Zoals velen van ons.’ Hier werd dat begrepen. ‘Docenten konden mij helpen, omdat ze snapten wat ik doormaakte – en waarom.’

De positie van inheemsen is in de Amerikaanse samenleving onvergelijkbaar met die van andere groepen. Velen wonen in zogeheten ‘nations’, eigen reservaten, toegekend na generaties genocide. Ze zijn onafhankelijk van staten en staan direct onder federaal toezicht. De overheid heeft een historische zorgplicht, vastgelegd in talloze verdragen. Maar die worden zelden nageleefd.Inheems-Amerikanen vormen nu de armste bevolkingsgroep van de VS. Hun levensverwachting is zes jaar korter dan gemiddeld. Meer dan een derde leeft onder de armoedegrens, depressie en verslaving zijn alomtegenwoordig. Slechts weinigen stromen door naar het hoger onderwijs.

Instituten als Haskell, die door de overheid worden gefinancierd, moeten dat veranderen. ‘Hier leerde ik mij staande houden in de wereld’, zegt Julia White Bull. ‘Om trots te zijn op wie ik ben.’ Na haar afstuderen bleef zij aan als studieadviseur. ‘Ik wilde teruggeven wat ik heb ontvangen.’

Vorige maand kreeg White Bull nog een uitstekende beoordeling van haar werkgever. ‘Ik was in de wolken.’ En toen kwam de donderslag: een mailtje van de overheid. ‘Telefoon, laptop en toegangspas inleveren’, zegt White Bull. ‘Met tranen over mijn wangen liep ik de campus af. Studenten zijn gewend om bij mij te huilen. Nu moesten zij mij troosten.’

Kinderbegraafplaats

Op het eerste oog lijkt Haskell een universiteit als vele. Bakstenen faculteitsgebouwen, sportvelden en slaapzalen, vernoemd naar historische figuren: Tecumseh, Hiawatha, Pocahontas. Studenten spoeden zich naar tentamens, werpen ballen over het stugge prairiegras. Maar hier en daar duiken sporen van een duister verleden op. Welke andere universiteit beschikt over een eigen kinderbegraafplaats?

Haskell werd in 1884 opgezet als ‘Indian Industrial Training School’, een internaat ter assimilatie van inheemse kinderen. Het lokale museum stelt nog altijd piepkleine handboeien tentoon. Volgens de grafstenen – 103 stuks, in een veldje aan de rand van het terrein – werden sommige ‘leerlingen’ niet ouder dan 5. ‘Daar kom ik niet meer’, zegt White Bull. ‘Die geesten neem je mee naar huis.’

Nadat inheemse Amerikanen in 1924 eindelijk het staatsburgerschap verwierven, veranderde het internaat in een echte school. Halverwege vorige eeuw kwam er een inheemse directeur. Begin jaren negentig kreeg Haskell officieel de status van universiteit. Oorspronkelijke talen en rituelen werden weer toegestaan en, vervolgens, aangemoedigd en gevierd.

Assimilatie week voor emancipatie. En nu, vrezen de studenten, dreigt dat tij te keren.

‘Ik ben teleurgesteld, maar niet verbaasd’, stelt Tyler Moore (24), verkozen tot ‘Haskell Brave’, een eretitel voor topstudenten. ‘Dit is hoe er in dit land met ons wordt omgesprongen’, stelt J’Den Nichols (24), op de terugweg van een tentamen. ‘Trump valt alles aan wat anders is’, zegt Alyona Spoonhunter (19). ‘Natuurlijk pakt hij ons als eerste.’

De president is bezig met een radicale zuivering van de Amerikaanse overheid. Alles wat riekt naar diversiteitsbeleid, geschaard onder de letters ‘DEI’ (diversity, equity, inclusion), wordt overtollig verklaard en wegbezuinigd. Universiteiten merken de gevolgen. De New Yorkse Columbia University, volgens Trump te tolerant voor pro-Palestina-demonstranten, loopt dit jaar zo’n 400 miljoen dollar subsidie mis. Pijnlijk, maar niet desastreus, op een jaarbegroting van 6 miljard.

Haskell is een ander verhaal. De inheemse universiteit, met duizend studenten, valt wegens de historische verdragen onder de federale overheid. Het Congres maakt jaarlijks zo’n 20 miljoen dollar vrij voor het instituut. Dat is wettelijk vastgelegd. Maar Trump laat zich daardoor niet tegenhouden.

‘We kregen al te weinig geld’, zegt Tyler Moore. ‘Heb je gezien hoe onze gebouwen erbij staan? Wij hebben zelfs ons football-team moeten opdoeken.’ Haskell kampte al met hoge absenties, een lage afstudeergraad en te weinig capaciteit om alle inschrijvingen te accepteren. Nu is er zelfs een tekort aan wc-papier.

Hier blijft het niet bij. Trump kondigde vorige week de sluiting aan van een kwart van de kantoren van het Bureau of Indian Affairs, de overheidsdienst die zich inzet voor inheemse belangen. Dat kost jaarlijks zo’n 5 miljard dollar – een fractie van het staatsbudget.

Verschillende stammen en organisaties hebben al rechtszaken aangespannen. Zij stellen dat Trumps regering haar zorgplicht verzaakt. ‘Deze beslissingen zijn ontwrichtend’, aldus Mark Macarro, voorzitter van het National Congress of the American Indian, de belangrijkste belangenbehartiger van inheemse Amerikanen.

Oude wonden

‘Je wilt hoop houden’, zegt studente J’Den Nichols, terwijl de buiten de drums weerklinken. ‘Ze maken ons dat niet gemakkelijk.’ Als lid van de studentenraad, samen met Shiannah Horned Eagle (20) en Angel Ahtone Elizarraras (20), maakt ze lange nachten. In een kantoor, achter een vergadertafel met daarop een lading veelkleurige post-its, beantwoorden zij vragen van angstige medestudenten. Of proberen dat. ‘Wij weten ook niet wat er gaat gebeuren’, zegt Horned Eagle.

Studenten hebben het gevoel dat ze nergens anders terechtkunnen. Zij kunnen andere opleidingen niet betalen – kost en inwoning bedragen hier 715 dollar per semester – of zijn bang daar niet te worden begrepen. ‘Hands off Haskell’, lezen protestborden op de campus. ‘First you steal our land, now our teachers.’

Het zijn oude wonden, zegt Nichols, die nu worden opengereten. ‘Wij zijn nooit los van ons verleden. Allemaal hebben we te maken met onderdrukking. Ik ben afgewezen voor baantjes omdat de eigenaar, zo hoorde ik later, geen redskins wilde aannemen.’ Ze noemt Haskell haar levenslijn. ‘Hier voelen wij ons veilig, in een land dat ons liever kwijt is dan rijk.’

Het kantoor van de studentenraad hangt vol jurken, ingezameld voor een aanstaand gala. De studenten organiseren extra filmavonden, voorstellingen en, binnenkort, een vossenjacht over het campusterrein. Alles om het gekelderde moreel een beetje op te krikken.

Dat proberen de muzikanten buiten ook. Hun stemmen kaatsen van de faculteitsgebouwen. Rickson Bull Calf zingt met zijn ogen gesloten, hoge uithalen, drums in perfecte harmonie. Een geruststellende hartslag, voor even, van een bedreigd instituut.